Araba Almadan Önce
Amerika’da bir araba sahibi olmak hemen her şehirde uzun vadede bir “must”. Hem büyük kolaylık, hem de çok büyük bir masraf kapısı. Mümkünse (özellikle yurtta kalanlar) mali durumları çok iyi değilse araba satın almayı ertelemelerini öneririm. Hele $2000 altında bir arabaya yatırım yapmadan önce çok çok düşünmenizi öneririm. Üniversiteye evden ya da yurttan ulaşımı eğer varsa okul shuttle ile yapmak en az masraflı olan yol.
Akşam saatleri içinde çalışan bir servisi büyük ihtimalle vardır, o konuyu araştırın. Mesela akşam 7 gibi arayıp yakındaki bir kafeye gidilip gece 11’de oradan arayıp geri dönülebilir. Böylece hem akşamları da evde hapis olayı olmaz, hem de araba almadan bu konu halledilmiş olur. Hafta sonları için ise 2-3 arkadaş bir araya gelip araba kiralayabilir, hem arabalı hem de hesaplı bir kaç gün tatil yapılabilir.
Araba almadan önce mali boyutunu iyi planlamanızı öneririm. Mesela $1000’a bir arabanın ilanını gördünüz ve araba almaya niyetlendiniz, ben $1000’a bu işin içinden çıkarım dediniz. O arabanın alış vergisi $50-$100, ilk tamir masrafları $100-$300, sigortası $500-$800/yıl, okulda park parası $200-$500 derken bir de bakmışsınız araba size $1850-$2700 arası bir fiyata malolmuş ilk senenin içinde! Bu masrafı toplu ulaşım masrafınızla karşılaştırdığınızda gerçekten araba almaya değiyor diyebilir misiniz?
Araba almadan önce çokça görülen bir psikolojik durum arabasızlığın insanın canına tak etmesidir. Bunun birkaç çözümü var (bu çözümlerin birkaçını birden uygulamaya çalışın):
- Okulunuza ya da işyerinize yürüme mesafesinde oturmak
- Evinizi toplu ulaşım hatlarının yakınında olacak şekilde kiralamak
- Arabası olan bir insanla evinizi paylaşmak
- Yalnız başınıza mücadele etmek yerine bir arkadaş grubu oluşturup her konuda birbirinize yardımcı olmak
- İki haftada bir arkadaşlarınızla araba kiralamak
- Gezme isteğinizi mesela üç ayda bir $200’lik masraf edip bir baska şehirdeki arkadaşınızı uçakla ziyaret ederek karşılamak
- Sizin gibi arabası olmayan insanların olduğunu görüp bunun ille de gerekli olmadığını farketmek
- İkinci üçüncü el araba almış olanların bir zaman sonra “hah, arabamdan ne ses geldi, acaba bir şeyi mi bozuldu, yağını kontrol etsem mi” gibi durduk yerde streslendiklerini görüp arabanın beraberinde bazı sorumluluklar ve stresler getirebileceğini farketmek.
Bir de arabaya ihtiyaç duyulduğunda size yardımcı olan insanlara duyacağınız “minnet borcu” ve bundan doğabilecek çekinme duygusu var. Bunun çözümü o kadar zor degil: Size yardımı dokunan insana değeri $5’i aşmayacak şekilde bir hediye verebilirsiniz. Bu hediye CD, kitap, coffee mug, çikolata olabilir. Evinizde hatta çantanızda gerektiği zaman verebilecek şekilde 5-6 çeşit hazır hediye envanteri bulundurursanız bu konu kolayca hallolur. Bu hediyeleri indirim ( sale) ya da tasfiye (clearance) satışlarından ya da Walmart, Sam’s Club, Casco gibi toptancılardan satın alabilirsiniz.
ARABA ALIRKEN
Araba Alırken Genel Öneriler
Araba alırken çok dikkatli olmanız gerekiyor, çünkü problemli bir arabanın tamir masrafları sizi büyük maddi hasara uğratabilir. Araba almaya iyice niyetlendiyseniz şu web sayfalarını öneriyorum:
https://www.edmunds.com/car-reviews/ (çok kapsamlı bir sayfa)
http://www.consumerreports.org/cars/ (hangi araba ne kadar kaliteli)
(Ayrıca yerel gazetenizin web sayfası. Ararken yarının ilanlarından arayın arabaları, çünkü en iyi arabalar zaten 2-3 gün durmuyor. Mesela yerel gazetenizin İnternet sayfasından perşembe akşamı bulacağınız iyi arabaları hemen Cuma günü sabahtan arayarak görmenizi ve mümkünse almanızı öneririm. En iyi arabalar büyük ihtimal Pazar gününe kalmayacaktır.)
Ayrıca mümkünse dealerdan alınmamasını, mümkünse ilk sahibinden (first owner) alınmasını, almadan önce mutlaka bir tamirciye göstererek alınmasını öneriyorum. Alırken arabadaki muhtemel arızalar sorulup araştırılarak bunlar pazarlık (bargaining) için kullanılıp arabanın fiyatı düşürülebilir… Bazen iki arkadas ortak araba alıyorlar, ki bu genelde çok iyi bir fikir olmuyor, onun yerine bir kişinin arabanın kesin sahibi olması daha iyi oluyor –özellikle iki insan birbirini çok çok iyi tanımıyorsa-.
VIN (Araç Numarası) Üzerinden Araba Tarihçesi Raporu
Aşağıdaki adreste almayı düşündüğünüz arabanın tarihçesini “Vehicle Identification Number (VIN) Raporu” şeklinde bilgi edinmek için birçok web servisi var:
https://www.techjunkie.com/carfax-alternatives/
“…
Tekrar bakmadım ama biz araba aldığımız sırada 20 dolar karşılığı iki ay içerisinde sınırsız sayıda araba hakkında sorgulama yapma hakkı veriyorlardı. Açıkçası biz araba alacağımız sırada çok işe yaradı. İki ay da herhalde araba almaya karar vermiş birisi için yeterli bir süre. Çok detaylı bilgi alınamıyor aslında, bizim en çok işimize yarayan iki şey vardı:
1) Arabanın muhtelif zamanlardaki kontrollerinde kayda geçirilmiş sayaç bilgilerinden gerçekte kaç mil kullanılmış olabileceği fikrini veriyor. Bu şekilde sayacı geri alınmış bir arabayı hemen yakalamıştık mesela.
2) Eğer araba daha önce kaza geçirip açık artırma ile satıldıysa, ya da ticari olarak kullanıldıysa –mesela kiralama şirketinde lease olarak, taksi olarak, ya da polis arabası olarak- o da öğrenilebiliyor.
…”
Örnek bir VIN raporunda şu bilgileri bulabilirsiniz:
- Araç Özellikleri (Vehicle Specifications) (VIN numarası ve arabanın “make”i)
- Ruhsat Kontrolü (Title Check) (“Clean Title History Guaranteed” diyorsa iyi bir şey, ama her zaman buna güvenmek doğru değil)
- Kilometre Sayacı Düşürme Kontrolü (Odometer Rollback Check) (“No Odometer Rollback Detected” demesi gerekiyor. Bu, arabanın toplam milini gösteren cihazın sonradan değiştirilmediğini gösteriyor)
- Sorun Kontrolü (Problem Check) (“No Problems Found “ demesi gerekiyor, ama bundan çok arabayı tamirciye göstermek için götürdüğünüzde onun söyleyecekleri önemli)
- Kayıt Kontrolü (Registration Check)
- Araç Geçmişi Detayları (Vehicle History Details) (bu önemli)
Ayrıntılı raporda şu bilgilere ulaşabiliyorsunuz:
- Problem Tipleri (Problem Titles)
- Hurda (Salvage/Junk)
- Parça Değişimi (Rebuilt/Reconstructed)
- Motor Tahribatı (Flood Damage)
- Kaza Açıklaması (Damage Disclosure)
- Üreticinin Geri Alması (Manufacturer Buyback) (LEMON)
- Mekanik Sınırların Aşımı (Exceeds Mechanical Limits) (EML)
- Gerçek Olmayan Mil (Not Actual Mileage) (NAM)
- Kilometre Sayacı Düşürme Kontrolü (Odometer Rollback Check)
- Kaza (Accident)
- Hurda Müzayedesi (Salvage Auction)
- Arızalı Emisyon Denetimi (Failed Emissions Inspection)
- Yangın Tahribatı (Fire Damage)
- Çarpma Testi Aracı (Crash Test Vehicle)
- Gri Borsa (Fiyatların aşırı yüksek olduğu piyasa) Aracı (Grey Market Vehicle)
Araba Alırken Telefonda Nasıl Konuşmalısınız?
Arabayı almak için gazeteyi aradınız, birkaç otomobil buldunuz, telefona sarıldınız. Ne soracaksınız? İşte örnek bir konuşma:
-“Hello, I am calling for your car”
-“Which car?”
-“Are you a dealer?”
-”Yes.”
– Thank you very much then. I am planning on buying my car from an owner…(Telefonu kapatma sesi)
Yani dealer ise konuşmakla bile vakit kaybetmeyin derim (eğer dealera referans veren bir tanıdığınız yoksa), hem güvenebilecek bir dealer bulmaktaki zorluk hem de aldıkları komisyon yüzünden.
Bir başka konuşma:
-“Hello, I am calling for your car”
“Ok, what would you like to ask?”
-”Could you describe me the car a bit please. I just want to make sure I have all the relevant information”
-”It’s a 1995 Mazda” (Alacağınız araba en fazla 8 yıllık olmalı. Eğer motor değiştiyse biraz daha farklı olabilir, ama o durumda motor niye degişmiş araştırmalısınız. Kaza mı yapmış acaba?)
-”Is it two doors or four doors?” (İki kapılı daha ucuz olur, ama çok da rahat olmaz. Özellikle Türkler genelde bir arabada 2-3 kişi dolaştığı için dört kapılı daha iyi olabilir. Farkındaysanız ilk sorunuz oldukça kolay ve zorlamayan bir soru, ilk başta diyalog kuruyorsunuz.)
-”Four doors”
-”And is the AC (air conditioning) working fine?” (Özellikle güney eyaletlerinde AC’nin mutlaka çok iyi çalışıyor olması gerek. Hatta kuzey eyaletleri bile yazın epey sıcak olabiliyor, o yüzden AC çok önemli)
-”Yes”
-”How many miles?”
-”120K” (Normal bir araba her yıl 10bin mil ile 12bin mil arası yazar. Bu verdiği bilgiyi https://www.checkthatvin.com/ctv/ ’dan bakarak kontrol edebilir, böylece kilometre göstergesinde bir oynama yapıp yapmadığını görebilirsiniz. Eğer ortalama mileagedan çok daha az ya da fazlaysa bunun açıklamasını uygun bir dille talep etmelisiniz.)
-“Could I get please get the VIN nmber of the car, so that I can check its history of the car?” (Bu önemli bir soru. VIN numarasını ilk başta alarak https://www.checkthatvin.com/ctv/ ‘dan hemen bakmak iyi bir fikir. Böylece arabayı görmeden önce tarihçesini öğrenip kötü bir arabayı baştan eleyebilirsiniz.)
-“ I don’t know what you mean…”
-“This is the number that uniquely identifies your car. It should write on your title, and also insurance identification card.”
-“Oh, I see… It is JM1BG2248N0505826” (epey uzun bir kod olduğu için dikkatli almaya calışın. E-maille de sorabilirsiniz bu numarayı)
-“Are you the first owner of this car?” (İşte en önemli soru. Eğer first owner ise bu arabayı ciddi olarak değerlendirmelisiniz. Değilse çok kötü kayıp değil, ama eğer first owner ise büyük bir “plus”)
-”Yes”
-”Would you mind if I asked why you are selling the car?” (İşte başka önemli bir soru. Büyük ihtimalle öyle olsa bile ‘kaza yaptım, bir an önce elden çıkartmak istiyorum’ gibi bir cevap duymayacaksınız. Ama en azından sormak çok önemli. En güzel sebep yeni araba alıyor olmak. Mesela eski mazdasını satıp yenisini alacak, süper, çünkü demek mazdadan memnun kalmış. Ama tabi araba yine de çok külüstür olmamalı, yani ille yeni araba alıyorlar eskisini satıyorlar diye bu sizin için iyi bir alışveriş olacak demek değil. Bir başka güzel sebep yaşlı bir insanın o arabayı artık kullanmıyor olması. Yaşlıların, akademisyenlerin, doktorların arabaları genelde iyi oluyor. Lisans öğrencisinden araba almadan önce çok iyi düşünmenizi öneririm. Bir başka çok güzel sebep ülke/eyalet dışına çıkıyor olması, genelde bu durumdaki birisi arabayı son gününe kadar kullanmak zorunda olduğu için dar bir zaman diliminde daha düşük bir fiyatla satabiliyor)
“I finished my PhD and I am moving to California to start my job.” (Çok güzel bir sebep. Tabi arabanın iyi olması lazım)
-“Did you ever have any accidents with the car?” (Bu önemli bir soru. Kaza yapan biri bunu telefonda söylemeyebilir, ama eğer arabayı gördüğünüz zaman boya izleri görürseniz bu, arabanın kaza geçirmiş olduğunu gösterir. Ayrıca etik olan bir satıcı bu noktada en küçük bir kazayı bile söylemeli. Yani eğer arabayı alacağınız kişi bu konuda size yanlış bilgi veriyorsa o arabayı unutun)
-“No major ones. Just have a few scratches on the door.” (O scracthlerin ne kadar büyük olduğuna bakmak lazım. Çünkü büyükleri arabayı paslandırabilir.)
-“And what is the price?”
-“$4000 sharp” (“sharp” demek pazarlık yapmayacağım demek. Eğer böyle birşey derse ya da “no bargaining” derse yine de sorabilirsiniz: “What if there are some needs for repair, can we deduct them from this price?”)
– “Would I be unkind if I asked if you or one of the previous owners of the car was a smoker?” (Bu soru da aslında önemli. “Non-smoker” bir arabayı satmak çok daha kolay. Amerikalıların çoğunluğu sigara içmediği ve sigara kokusundan rahatsız olduğu için non-smoker olsun arabanızın sahibi mümkünse)
-“I don’t smoke.”
-”Would you mind if we met and -if I like the car- we took the car to a repair shop?” (Bu da çok önemli bir soru. Eğer arabanın özellikleri iyi gözüküyorsa fazla oyalamadan arabayı bir an önce görün ve yine beğenirseniz emin olmak için bir tamirciye –mesela Firestone, Midas ya da Peb boys- götürüp baktırın. Yalnız tabi önceden gideceğiniz yere telefon edip yer ayırtın, böylece uygun olan zamanda gidebilirsiniz. Diğer firmaların listesini “Yellow Pages”de Automobile Repair kısmında bulabilirsiniz. Tamirci olayını kesinlikle öneririm, çünkü oraya yatıracağınız $20-$75’lik bir masraf sizi çok daha büyük bir masraftan kurtaracaktır.)
-“Sure. When would you like to come?”
-“Actually, I do not have a car. Would it be a great inconvinience for you if you came near my school and we met here?” (Eğer arabanız ve sizi götürecek biri yoksa bunu sorabilirsiniz, bir mahsuru yok, ama iyi bir arabaysa ayağınıza gelmek istemeyebilir. Satıcının size gelmesi tabii ki arabanın ille de kötü bir araba olduğunu göstermez, fakat beklenen şey normalde sizin arabayı satanın yerine gitmeniz.)
Araba Alırken – Telefon Görüşmesinin Ardından
Telefon konuşmasından sonra arabayı görmeye gittiniz. Nelere dikkat edeceksiniz?
Öncelikle arabada belirgin görünen bir hasar var mı ona bakacaksınız. Boyası nasıl duruyor, acaba kaza yapıp sonradan boyanmış mı? Sonra motoru açıp bakacaksınız, acayip sesler çıkartıyor mu? Tabi bunları bilen biriyle yapmanız gerekiyor. Sonra arabayla bir tur atabilirseniz iyi olur. Bir de arabanın düzenli bakımıyla ilgili dokümanları (“regular maintenance”) görmek istediğinizi söyleyebilirsiniz. Mesela her 3,000 milde bir yağı degişmiş mi; yoksa arada kaçtığı olmuş mu? Özellikle 30K, 60K, 90K bakımları yapılmış mı, nerede yapılmış? Bu dokümanlar buruşuk buruşuk mu yoksa düzenli bir şekilde bir dosyada mı tutulmuş?
Arabanın kendisinden çok kimden aldığınız önemli: Mesela meslek sahibi bir insan mı? Evinin düzeni nasıl? Bu da önemli bir ayrıntı çünkü bir insanın evinin düzeni yaşam stili ve karakteriyle ilgili önemli ipuçları verebilir. Nasıl bir mahallede yaşıyor? Sizde yarattığı izlenim nasıl, sizce arabayı satma sebebi gerçekten size söylediği sebep mi? Çok şüpheci davranmadan uyanık olmakta fayda var.
Arabayı beğendiniz diyelim. Eğer arabalardan anlıyorsanız ve bu arabadan 100% eminseniz o noktada pazarlık yapıp satın alabilirsiniz. Ama eğer bu konuda fazla bilginiz deneyiminiz yoksa tamirciye götürmelisiniz arabayı. Farkındaysanız şu ana kadar daha hiç fiyat konuşulmadı. Sanki o gazetede ilan ettiği (ya da sizin telefonda sorduğunuz) fiyattan satacakmış gibi davranıyordu iki taraf da. Ama bu noktada (tamirciye gitmeden önce) fiyat konusu konuşulabilir. Zaten koyduğu fiyata dikkat ederseniz biraz pazarlığı daha tamirciye gitmeden yapabilirsiniz. Mesela arabaya $5,500 fiyat koymuşsa o anda $5,000’e düşürebilirsiniz. Tamirciye gittiniz, tamirci dedi ki: Bunun motoru iyi, alabilirsin. Orada sizin sıranız geliyor. Arabaya yapacağınız tüm masrafları belirleyerek bunları pazarlık unsuru olarak kullanmalısınız:
- 30K, 60K, 90K bakımına ne kadar vakit kalmış? (Bu bakımlar $300-$500 arası tutabilir, hele sizi tavuk gibi yolmak icin bahane arayan yetkili servise $600-$800 kaptırmanız işten bile değil. Eğer araba mesela 85K ise ve 90K bakımını yaptırmamışsa bunu pazarlık unsuru olarak kullanın.)
- Tekerlekler (tires) yeni mi? (tekerlek başı $60-$100 farkettirir)
- Frenler (brakes) yeni mi? Ne zaman takılmış, degişmesi gerekiyor mu? ($60-$150 farkettirebilir fren başına)
Triger kayışı (Timing belt) degişmiş mi zamanında? Özellikle Japon arabalarında triger kayışı 60.000 mil (100.000 km) değiştirilmeden koparsa sanırım motor gidiyor . O yüzden bu kaçınılmaz bir masraf ve pazarlıkta dikkate alınmalı.
- Koltuklarda yırtık var mı? Degişmesi gerekiyor mu?
- En son şansıman yağı (transmission fluid), antifreeze ne zaman degişmiş?
- En son yağ ne zaman degişmiş? ($20)
Artık Arabayı Alıyorsunuz!
Pazarlığınızı yaptınız, almaya karar verdiniz. Mutlaka bir anlaşma hazırlanmalı ve bunu iki taraf da imzalamalıdır. Anlaşma örneğini bu işi önceden yapmış bir arkadaşınızla birlikte hazırlayın. Her iki tarafın ismi adresi ve telefonu, anlaşma tarihi, arabanın ID numarası (ön camın hemen içinde yazılı), arabayla ilgili diğer bilgiler yer almalı. Her iki taraf da birer kopyasını imzalayıp saklamalı. Arabayı satan kişi sizden büyük ihtimalle cash olarak isteyecektir parayı. Bankaya birlikte gidip orada halledebilirsiniz. SİZ ARABANIZI SATARKEN MUTLAKA BANKADA CASH OLARAK PARANIZI TESLİM ALIP ONDAN SONRA ANAHTARI TESLİM EDİN. Bunun dışında bir şey sakın yapmayın. Bir tanıdığım çek kabul etmişti cash yerine, sonra arabayı alan bir bahane çıkartarak cash’i iptal ettirmiş. Günlerce bankayla uğraştılar. Siz siz olun nakit para ile yapın satışınızı, ve de anlaşma imzalayarak…
Burada anlattıklarım araba alan birinin bakacağı kriterleri de açıklıyor. Siz de arabanızı kullanırken bu prensiplere göre kullanırsanız daha iyi bir fiyata satabilirsiniz. Arabanızı bir yatırım olarak görüp sanki emanetmiş gibi kullanırsanız sizin için en iyisi. Bir de arabanızı satmadan önce yıkayıp temizletmenizi (ilk izlenim bu konuda çok önemli oluyor), bütün tamir kayıtlarını tutmanızı, satarken arabanın durumunu olduğu gibi söylemenizi öneririm.
Tagged : yurt dışı
