GİRİŞ 
Erhu kemençe, Çin orkestrasında ve Çin Müzik Tarihi’nde
önemli bir rol oynayan telli bir müzik enstrumanıdır.
Erhu kemençe (Şekil 1), bin yıllık geçmişi olmasına rağmen Çince dışındaki dillerde çok az kaynakta yer alan, yayla çalınan telli bir müzik enstrumanıdır (aletidir).
Şekil 1. Erhu kemençe.
Erhu Kemençenin Yapısı
Şekil 2. Erhu kemençenin yapısı ve kısımları.
Erhu, ahşap ve titreşimli deriden yapılan, itme ve çekme prensibi ile çalınan bir enstrümandır.
Şekil 2, Erhu’nun yapısını, ve erhuyu oluşturan kısımları/parçaları göstermektedir: Baş kısmı(kafa), ince tel akordu, kalın tel akordu, Erhu çubuğu, qianjin, çınlatıcı (rezonatör), titreyen deri, kalın tel (iç tel) ve ince tel (dış tel), köprü, yay ve ses kutusu dayanağını göstermektedir.
Ses, yay ve çubuk arasındaki itme ve çekmenin yol açtığı sürtünmeden doğarak, köprü ve titreşim derisinden geçerek, çınlatıcıdan çıkar.
Ses Kutusu ve Çınlatıcı（琴筒）
Ses kutusunda yer alan çınlatıcı (rezonatör), Erhu’da sesi yansıtan kısmıdır. İlk zamanlar yuvarlak silindir şeklinde olan Erhu (Şekil 3), daha sonradan altıgen şeklini almıştır. 1970-80’li yıllardan itibaren ise ses kutusu sekizgen, arkası ise yuvarlak ve yumurta şekline getirilmiştir. Ayrıca sesi artırmak amacıyla ses kutusunun içine bir bambu silindiri eklendiği de olur.
Ses kutusunun şeklini değiştirmenin temel amacı ses kalitesini artırmaktır. Günümüzde Erhu altıgen ve sekizgen olmak üzere iki tip ses kutusunda çalınmaktadır. Kuzey Çin’de yüksek ses efektleri çok sevildiğinden sekizgen şekilli ses kutusu popülerliğini sürdürmektedir. Güney Çin’de ise daha rafine ses kalitesi sevildiğinden altıgen ses kutusu kullanımı tercih edilmektedir.
Şekil 3. Yuvarlak silindir şekilli geleneksel Erhu’yu çalan bir müzisyen.
Erhu / Baş kısmı（琴头）
Erhu’nun baş kısmının 3-4 temel şekli bulunmaktadır. Baş kısmının farklı çeşitleri ses kalitesini etkilememektedir. Farklı çeşitler esas olarak dekorasyon için kullanılmakla beraber, aynı zamanda enstrümanların kökeni hakkında da fikir verir.
Erhu’nun baş kısmında çeşitli oymalara rastlanabilir. Bunlar ejderha, buğday ve akış şeklinde figürler olabilir. Bunun dışında, herhangi bir oyma içermeyen basit yassı yuvarlak baş kısımları da yaygındır. Ejderha oyması teşhir amaçlı rafine enstrümanlar için, ya da koleksiyonlar için üretilen enstrümanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Çin’deki “Kültür Devrimi” (1966-1976) döneminde tarım en önemli unsur olduğundan, buğday ve akışları resmeden oymalar esas olarak bu dönemde yaygın işlenmiştir.
Yassı yuvarlak şeklin üç alt çeşidi mevcuttur:
(1) yassı yumurta şekilli baş kısmı esas olarak Suzhou’da yaygındır,
(2) 2/3 yumurta yassı şekil esas olarak Şangay bölgesinde üretilmektedir,
(3) 2/3 yuvarlak düz şekil esas olarak Pekin bölgesinden gelmektedir.
Son zamanlarda üretilen bazı enstrumanlar ise baş kısmı için merdiven şeklini kullanmaktadır. Şekil 3’teki müzisyen ejderha kafalı Erhu çalmaktadır.
Titreyen Deri veya Yılan Derisi （皮膜）
Erhu kemençenin titreyen deri kısmı, Erhu’nun ana ve en önemli kısımlarından biridir ve sentetik ya da yılan derisinden üretilir. Düz/eşit desenli veya yarı saydam kalınlığa sahip olan deriler, daha iyi ses kalitesi üretebilmektedir.
Ahşap （木料）
Erhu yapımında gül ağacının zımparalanmasından elde edilen siyah sert ahşap kullanılmaktadır. Bunun sebebi şudur: Sert odun kullanıldığında, titreşim doğrudan yılan derisine odaklanır ve böylece daha kaliteli ses elde edilir.
Erhu üreten bazı ustalar, ses kutusu dayanağının altına bir kurşun parça ağırlık ekler. Ses kalitesi artmasa bile bu ağırlık sayesinde enstrüman çalınırken stabilize olur ve daha rahat çalınır.
Tel（琴弦）
Müzisyenin vücuduna daha yakın duran tel “iç tel” olarak adlandırılır. Diğer tel ise “dış tel” olarak adlandırılır. Erhu kemençenin telleri, genellikle D (re) ve A (la) notalarına akortlanır, ancak diğer notalara göre de akort edilebilmektedir.
Nota Okuma（琴调）
Tüm müzik ölçekleri Batı müziğiyle uyumludur, ancak bazı geleneksel müzikler farklı bir ölçek kullanmaktadır.
Çin Müziğinde ise Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si, Do notalarını temsil etmek için 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 notasyonları kullanılmaktadır. Erhu notalarından 3, 4, 7, ve 1 yarı tonlardır.
Erhu, D-A ölçeğine göre ayarlandığından Erhu için en kolay ölçek D Majör ile başlamaktır. Diğer ölçeklerinde majör farklı şekilde çalınacaktır.
Yay （弓）
Erhu kemençede iki temel yay tipi mevcuttur: Uzun olan Kuzey Çin Yayı ve daha kısa olan Güney Çin Yayıdır. Bunun nedeni olarak insan boylarının Kuzey Çin’de daha uzun ve Güney Çin’de daha kısa olması rivayet edilmektedir. Oysa tabi ki günümüzde bu tür bir durum söz konusu değildir. Uzun ve kısa yayların arasında farklı uzunluk ve tiplerde Erhu yaylarına rastlanmaktadır.
Yay için kritik olan en önemli özellik, tek bir bağlantı/birleşme noktası olması ve bu bağlantı/birleşme noktasının yayın tepe kısmına ya da tutulan kısmına yakın olması gerektiğidir. Bu, yayın ağırlığının dengede kalmasını sağlayarak çeşitli yay kullanım tekniklerinin uygulamasını kolaylaştırır.
Yay, ok çubuğu ve ok kılından meydana gelir.
Ok kılı olarak at kuyruğu kılı kullanılmaktadır, ancak sentetik kıllar da mevcuttur. Beyaz at kuyruğu siyah kıldan daha ince olduğu için beyaz kıl tercih edilmelidir. İnsan yapımı kıllar ise ses efekti olarak iyi sonuç vermedikleri için tavsiye edilmemektedir.
Ok çubuğu bambu veya tahtadan yapılabilir, ancak tahta çubuklu yaylar daha ağır ve daha az esnek olacağı için bambu çubuklu yaylar tavsiye edilmektedir.
Köprü（二胡码）
Erhu köprüsü küçük bir ahşap parçasından oluşmaktadır. Bazı müzisyenler gül ağacı gibi sert ağaçların tahtasını kullanırken bazıları akçaağaç gibi yumuşak tahtadan üretilen köprüyü tercih eder. Hatta bazı müzisyenler daha yumuşak bir etki elde etmek için köprüyü yağa batırırlar. Bu, Erhu’nun kalitesine ve müzisyenin sevdiği ya da tercih ettiği ses efektine bağlıdır. Üstün kalitede iyi bir ses efekti ise çok ince ayar ve eşleştirme gerektirmektedir.
“Bin Altın” / Qianjin （千斤）
Qianjin, Erhu tellerinin üçte birine denk gelecek şekilde Erhu’nun köprü kısmına dolanan tel parçasıdır. Qianjan’daki amaç, iç ve dış telin aynı konumdan başlayabilmesi ve telden gelen gürültünün kesilmesidir.
Ses kutusu dayanağı （琴托）
Erhu çeşitlerinin bazılarında ses kutusunun altında bir tahta parçası bulunur. Ses kutusu dayanağı olarak adlandırılan bu parça, ses kutusu ile vücut temasını azaltarak ses kalitesini iyileştirmeye yardımcı olur. Yeni üretilen Erhu’ların çoğunda ses kutusu dayanağı bulunmaktadır.
Yay tutmak （持弓）
Yay tutmak, Çin boya fırçasını tutmaya benzetilebilir: Orta parmak ve yüzük parmağı at kılı ve bambu arasında bulunmalıdır. Bu iki parmak ile ses seviyesi kontrol edilmektedir.
İç tel çalınırken, gerekli ses efektinin sağlanabilmesi için her iki parmağın da yay kılına basması ve gücü kontrol etmesi gerekmektedir.
Aynı şekilde dış tel çalınırken, gücün ve ses efektinin kontrol edilebilmesi için her iki parmak bambuya doğru itilmelidir.
Yay kıllarının ses kutusuna ve ahşap çubuğun ortasına dokunması gerekmektedir. Yer çekimini kullanarak ses efekti oluşturabilmek için yay, ses kutusu boyunca hareket ettirilir.
Çalan kişinin yay tepesinde yayın gücünü kontrol etmesi gerekmektedir. Böylece tel üzerinde daha az güç uygulanacaktır ve daha net bir ses çıkacaktır.
Oturma pozisyonu （坐姿）
Çoğu müzisyen her iki ayak yere basacak şekilde oturmaktadır (Şekil 4). Sol bacak, erhu ve sol el aynı hizada olmalıdır (Şekil 4).
Bacak boyu kısa olan müzisyenler, ayaklarını yerden yükseltmek için ayaklarının altına bir tabure yerleştirebilir.
Her bir Erhu kutusu veya çantasında, yedek bir set olarak iki Erhu teli ve reçine bulunmalıdır.
Erhu Seçimi
Erhu yaylarının farklı türleri vardır: Kuzey Çin yayı, Güney Çin yayı ve belirli ses efektleri için özel olarak yapılmış yaylar. Erhu’nuzun çalacağınız parçalarla da uyumlu olacak şekilde eşleştirilmesi gerekmektedir. Kullanıldıkça Erhu’nun ses kalitesinin artması beklenebilir.
Erhu seçimi yapılırken birkaç noktaya dikkat etmelisiniz. Bunlar:
• Erhunın yapıldığı tahta.
• Erhu şekli
• Erhu’nun titreşim derisi / yılan derisi.